Porady psychologa

Wychowanie dziecka. 

Wyręczanie to nie pomoc. – Pomoc i wyręczanie to dwa osobne zachowania, które niosą za sobą różne konsekwencje.

Czym jest niska samoocena u dziecka?  – Kiedy dziecko wątpi w to, że jest wartościowe, wszelakie słowa uprzejmości w jego kierunku, wsparcie i pochwała, wydają mu się fałszywe i nieszczere.

Pozwól mi! Uwierz we mnie! – Decyzje dorosłych wpływają na to kim i jakie będą w przyszłości ich dzieci, dlatego tak ważne jest by rozróżniać swoje emocje od realnych zagrożeń dla dziecka. By nadmierna ochrona nie blokowała rozwoju.

Nauka samodzielności – Nauka samodzielności to budowanie swojej autonomii. Buduje doświadczenia: uczenia się, sprawstwa, sukcesu, pokonywania niepowodzeń, reakcji dorosłych na niepowodzenia.

---

Bajkoterapia stanowi odłam biblioterapii i polega na wykorzystywaniu bajek i baśni w celach terapeutycznych, edukacyjnych czy relaksacyjnych. Dzięki tej formie zajęć dziecko poznaje kulturę, obyczaje, historię, uczy się rozumieć świat, w którym żyje, a także rozwija wyobraźnię i pogłębia swoje zainteresowania. 

Więcej informacji w artykule: Bajkoterapia

---

Znaczenie zabaw teatralnych dla rozwoju dziecka

Edukacja teatralna powinna być integralną częścią wychowania dzieci we współczesnym świecie. Pozwala ona wychować przyszłego aktywnego, wrażliwego odbiorcę sztuki, a także pomaga rozwijać inteligencję emocjonalną każdego dziecka.

„Teatr jest dyscypliną sztuki przygotowującą  widza do pracy intelektualnej, a z drugiej strony pobudza pewne cechy, takie jak ciekawość, zdolność do analizy, poczucie względności. Zachęca do badania świata, poszukiwania prób wyjaśnienia, głębszego zrozumienia. Jednocześnie teatr ukazuje los człowieka, co jest ważnym elementem humanizującym i bardzo ważnym elementem edukacji” (A. Hausbrat)

Teatr zaspokaja potrzeby psychiczne dzieci i może odegrać kluczową rolę w kształtowaniu osobowości. Przede wszystkim jest przeżyciem zbiorowym. Dziecko występuje tu jako uczestnik spektaklu. Odbiera go w towarzystwie innych, jest członkiem pewnej wspólny, identyfikuje się z nią, a przeżycia w grupie są szczególnie mocne. Działa na niego swoista magia teatru; czuje, że wokół niego dzieje się coś wyjątkowego, niepowtarzalnego.  

Rozlega się dzwonek – jeden, drugi, trzeci; gaśnie światło, unosi się kurtyna. To ważna część przedstawienia, wprowadzająca w świat tajemnicy. Teatr jest dla dzieci rzeczywistością wyjątkową, w której wszystko może się zdarzyć. Pozwala na kontakt z żywym słowem, dzięki czemu lepiej  rozwija się mowa dziecka, wzbogaca słownictwo. Bycie widzem pomaga w kształtowaniu wrażliwości estetycznej, rozwijaniu zainteresowań czytaniem, sztuką i muzyką. Pozytywny bohater, z którym maluch spotyka się na spektaklu teatralnym, zdobywa jego uznanie, pomaga w zrozumieniu dlaczego jakieś  zachowanie jest dobre, a inne złe. Oprócz tego, dziecko ćwiczy spostrzegawczość i umiejętność koncentracji.

Wizyty w teatrze, to często okazja do wspólnego, rodzinnego, niemal świątecznego spędzania czasu – dziewczynki zakładają  najładniejsze sukienki, chłopcy krawat, mama i tata szykują eleganckie ubrania. Dzieci lubią takie rodzinne wyprawy, które na długo pozostają w ich pamięci. Edukację teatralna warto zaczynać bardzo wcześnie, nawet przed drugim rokiem życia.

Kontakt dzieci z teatrem to nie tylko „bycie widzem”, ale również zabawy w teatr, podczas których dziecko pragnie być nie tylko autorem, lecz także aktorem. Przemawiają za tym duże zdolności naśladowcze dziecka oraz wszechstronność estetycznych przeżyć. Wprowadzenie dzieci w świat sztuki poprzez zabawy „na niby”, przynosi im wiele korzyści, rozwija wyobraźnię, doskonali mowę, która staję się wyrazista, melodyjna, właściwie akcentowana. Inscenizacja wyzwala i zużytkowuje muzyczne, plastyczne, ruchowe i słowne możliwości dziecka. Udawanie kogoś innego jest bliskie nam wszystkim. Płynie z dążenia do wydania się lepszym, groźniejszym, ważniejszym niż w istocie jesteśmy. Odtwórca roli ma okazję realizować swoje marzenia i wcielić się w ulubionego bohatera.  Przeżywanie utworu, wczucie się w jego treść, umożliwia zapomnienie o samym sobie i pozwala bytować w świecie fantazji przez autora wytworzonym.

Poprzez uczestnictwo w zabawach teatralnych  dzieci nieśmiałe, pochłonięte zabawą zapominają o nieśmiałości, dzieci niezdyscyplinowane i hałaśliwe mogą wyciszyć się oraz wdrożyć do panowania nad sobą. Równie istotne jest to, że dzięki byciu aktorem dziecko uświadamia sobie coraz jaśniej w jaki sposób działa i co tym osiąga, zdobywa ono zdolność przewidywania – jak powinno działać, aby osiągnąć określony cel i wykonać określone zadanie. Tym samym staje się ono coraz bardziej zdolne do świadomego kierowania swoją działalnością.

Warto zachęcać dzieci, by same dobierały sobie rekwizyty potrzebne do odgrywania ról.  Zazwyczaj wystarczy koc, kilka krzeseł, lalki i maskotki, stare ubrania. Co jeszcze? Niech podpowie nam wyobraźnia. Do wyboru mamy najróżniejsze, domowe  rodzaje inscenizacji, zależne głównie od naszej fantazji.

Przykłady zabaw

• teatrzyk  wycinanek – przygotowujemy papierowe postacie,
• teatrzyk lalkowy – kukiełki, pacynki wykonane samodzielnie lub gotowe. Równie dobrze możemy wykorzystać codzienne zabawki naszego dziecka,
• teatrzyk paluszkowy – możemy ozdobić nasze dłonie wzorami, namalować oczy, usta, nos,
• pantomima – tu przydadzą się zdolności taneczne, ruchowe oraz zamiłowanie do muzyki, które możemy kształtować w naszych dzieciach,
• żywy teatrzyk – aktorami są dzieci i my.

Duże korzyści wyniosą nasze maluszki  z zabaw teatralnych, w których nie posługują się gotowym tekstem, ale mówią własnymi słowami, improwizują. Dzięki temu uczą się poprawnego i jasnego wyrażania myśli, zwiększają zasób słownictwa, próbując dobierać słowa w danej sytuacji najodpowiedniejsze. Równie wartościowa  będzie zabawa  w inscenizację utworów literackich, opowiadań, wierszy, legend, baśni, niektórych scen z filmów dla dzieci. Inscenizacja rozwija dziecięcą spostrzegawczość, pamięciowa nauka nawet najprostszych kwestii lub powtarzanie ich za kimś dorosłym, wyrabia umiejętność wypowiadania się z zastosowaniem zmiany siły, tonu głosu, tempa, pauz. Kształtuje się prawidłowa emisja głosu i dykcja.

Zabawy teatralne wywierają duży wpływ na kształtowanie charakteru i osobowości dzieci, wyostrzają zmysł obserwacji oraz rozładowują nagromadzone emocje. Są jednym z efektywnych środków wychowania wszechstronnego, dają możliwość wspólnego działania, wspólnej radości z osiągniętego celu. Dziecko wcielając się w fikcyjną postać, przeżywa losy bohaterów literackich, utożsamia się z nimi, często naśladując ich postępowanie. Zabawy „na niby” pozwalają kształtować uczucia, przyswajać właściwe postawy moralne, a także uczą dziecko cieszyć się i smucić, dostrzegać dobro i zło. Bawmy się z dziećmi w teatr…

Anna Czajkowska
Logopedzi.pl

---

Muzykoterapia

Zabawy muzyczne i elementy muzykoterapii w edukacji przedszkolnej.

Głównym celem działań muzykoterapeutycznych u dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym jest:

·    wspomaganie ogólnego rozwoju,
·    usprawnianie motoryczne,
·    stymulacja efektywności pracy umysłowej, poznawczej, rozwoju zmysłów, koncentracji uwagi i pamięci bezpośredniej,
·    działanie pobudzające rozwój poczucia estetyki,
·    rozwój twórczy i emocjonalny, który dzięki łączeniu muzyki, plastyki i poezji, pozwala w pełni wykorzystać potencjał małego człowieka,
·    zaspokajanie naturalnej potrzeby dzieci, jaką jest zabawa; zachęcanie do aktywnego muzykowania, śpiewu, gry na instrumentach,
·    umożliwianie swobodnego wyrażania siebie, własnej ekspresji werbalnej, ruchowej, wokalnej i uczuciowej,
·    rozładowanie napięć emocjonalnych,
·    zwiększanie wiary we własne możliwości i poprawa samooceny,
·    odblokowywanie uczuć i ujawnianie emocji czy napięć,
·    rozładowanie i odreagowanie różnorodnych negatywnych emocji oraz rozwijanie emocji pozytywnych,
·    uspokojenie, rozluźnienie, stan relaksu lub pobudzenia,
·    pomoc w pozbywaniu się stresu,
·    wyciszanie agresji,
·    nauka komunikacji interpersonalnej.

Ponieważ muzyka odbierana jest nie tylko przez narząd słuchu, pobudza do działania cały organizm. Elementy dzieła muzycznego, które słyszy człowiek, czyli rytm, dynamika, artykulacja, harmonia, melodia czy kolorystyka, rezonują w całym ciele, mózgu i sercu. Zdaniem Jaques-Dalcroze`a (szwajcarskiego kompozytora, twórcy rytmiki jako dziedziny kształcenia muzycznego), ruch z muzyką aktywizuje czynności układu nerwowego dziecka, intensyfikuje czynności mózgowe, harmonizuje czynności psychiczne, pobudza rozwój fizyczny i psychiczny. Dzieje się tak, ponieważ człowiek odbiera wrażenia poprzez cały system mięśniowo-nerwowy. Jaques-Dalcroze uważał, iż dążenie do zharmonizowania mózgu i ciała poprzez ruch ma wielką wartość rehabilitacyjną, a muzyka jest tym elementem, który harmonizuje to działanie. Wzruszenia, jakie towarzyszą obcowaniu z muzyką, są nie tylko wzruszeniami intelektualnymi, ale poprzez zmysły oddziaływają i wprawiają w ruch cały organizm.

---

 

 

 

Jak przygotować dziecko do szkoły?

 

Drodzy Rodzice!

 

Start w szkole ma duże znaczenie zarówno dla dziecka jak i dla Was. Dlatego warto przygotowywać początek już wcześniej: w wieku 5, czy 6 lat właśnie. Badania gotowości szkolnej prowadzone na terenie przedszkola pozwalają określić mocne strony przyszłego ucznia i nazwać  sfery, w których należy rozpocząć pracę wspierającą. Ważne jest również wczesne wykrycie ewentualnych zagrożeń np. dysleksją oraz zaplanowanie pracy z dzieckiem w ciągu roku, który poprzedza rozpoczęcie nauki. Pozwala to wyrównać ewentualne braki dziecka i rozwinąć zdolności.

 

W czasie badań diagnostycznych życzliwa atmosfera oraz forma zabawowa stosowanych metod oszczędzają dziecku stresu i nie powodują nadmiernego zmęczenia. Początkowy etap obserwacji 5-o latka przypada na pierwszy semestr roku szkolnego. Na koniec roku następuje ponowna obserwacja przedszkolaka. Po badaniach otrzymujecie Państwo informacje na temat:

 

• poziomu rozwoju poszczególnych sfer intelektualnych (m.in.myślenie, percepcja, pamięć, zdolności arytmetyczne, wiedza ogólna) kluczowych dla sukcesów w początkowej edukacji oraz szczególnych uzdolnień

 

 

 

Ćwiczenia usprawniające percepcję wzrokową

 

Nie trzeba posiadać opinii z poradni, by wraz z dzieckiem wykonywać ćwiczenia warunkujące powodzenie w zakresie czytania i pisania. Kilka symptomów może wskazywać na trudności w obszarze percepcji wzrokowej:

 

• dziecko z trudem zapamiętuje kształty figur, liter i cyfr,
• niechętnie rozwiązuje zadania polegające na szukaniu różnic między obrazkami,
• nieprawidłowo tworzy kompozycje według wzoru, a jego rysunki są ubogie w szczegóły,
• trudności dotyczą odtwarzania szlaczków i figur geometrycznych.

 

 przykłady ćwiczeń:

 

Ćwiczenia, które można wykonywać w domu i w przedszkolu. Na pewno wielu rodziców czy nauczycieli posługuje się tymi ćwiczeniami na co dzień, nie będąc w pełni świadomym, jak wiele obszarów one rozwijają.

 

• szukanie różnic pomiędzy dwoma podobnymi obrazkami, różniącymi się kilkoma szczegółami,
• zapamiętywanie przedmiotów – pokazujemy dziecku drobne przedmioty, zapamiętuje je, a po zasłonięciu przez nas – wymienia,
• układanie obrazka z pociętych części,
• układanie według podanego wzoru patyczków, klocków, wyciętych figur geometrycznych,
• segregowanie figur ze względu na wielkość, kolor, kształt,
• układanie historyjek obrazkowych, opis obrazków zgodnie z kolejnością zdarzeń,
• lepienie z plasteliny lub formowanie z drutu liter,
• wyszukiwanie obrazków z jednakową literą (np. odczytanie wyrazów posiadających literę „k”,
• domina obrazkowe – szukanie pary takich samych obrazków,
• domina literowe oraz sylabowe – szukanie pary takich samych liter/ sylab.
• kalkowanie.
• rysowanie prostych i krzywych linii pomiędzy coraz bardziej zwężającymi się granicami,
• różnicowanie położenia figur w przestrzeni,
• kształtowanie pojęć kierunku w górę, w dół, w prawo, w lewo, lewy górny róg, prawy dolny róg, itd.

 

 

 

Powyższe ćwiczenia mają być formą zabawy z dzieckiem. Ważna jest systematyczność, ale jednocześnie nie przemęczanie dzieci. Ćwiczenia chętnie wykonywane przynoszą więcej pożytku niż długie ślęczenie nad książką.

 

Ćwiczenia usprawniające percepcję słuchową

 

Opanowanie umiejętności czytania i pisania zależy nie tylko od prawidłowego funkcjonowania analizatora wzrokowego, ale również słuchowego. Ważne jest więc zarówno to, jak nasza pociecha widzi, ale również to, jak słyszy. Nieprawidłowości w obszarze percepcji słuchowej obejmują: kłopoty z zapamiętywaniem dni tygodnia, pór roku, przekręcanie słów (na przykład „kordła” zamiast „kołdra”), wolne pamięciowe opanowywanie wierszyków i rymów.

 

• dziecko z zaburzoną percepcją słuchową ma trudności ze zrozumieniem długich i skomplikowanych poleceń słownych oraz z zapamiętywaniem trudnych wyrazów.
• dziecko często nieprawidłowo dokonuje syntezy wyrazu, to znaczy składania wyrazu z głosek (usłyszane kolejne głoski „k-o-t-e-k” nie od razu oznaczają wyraz „kotek”), jak i analizy, czyli głoskowania (wymienienie głosek, z których składa się wyraz „kotek”).

 

 Powyższe trudności przekładają się w efekcie na problemy w czytaniu całych wyrazów, a w dalszej kolejności zdań.

 

przykłady ćwiczeń:

 

• liczenie wyrazów w zdaniu.
• podział wyrazów na sylaby :
  a) wyrazy dwusylabowe,
  b) wyrazy trzysylabowe,
  c) wyrazy wielosylabowe.
• podział wyrazów na głoski   (m-a-m-a)
• rozpoznawanie samogłoski na początku i na końcu wyrazu.
• porównywanie i wyodrębnianie wyrazów krótkich i długich , np. mama – mamusia
• tworzenie sylab z określoną samogłoską
• różnicowanie słuchowe wyrazów za pomocą rozsypanki obrazkowej – różnicowanie wyrazów o podobnym brzmieniu np. młot – płot,
• rozwijanie zdolności określania obrazków z przedmiotami o nazwach różniących się jedną wewnętrzną głoską, np. las – lis,
• rozwijanie zdolności szukania obrazków z przedmiotami o nazwach różniących się końcową głoską np. koń – kot, ryba – rybak.

 

 

 

Ćwiczenia usprawniające funkcje manualne

 

A co ze sprawnością manualną zwaną motoryką małą? To właśnie ona będzie decydować o tym jak szybko dziecko poradzi sobie z pisaniem. Pamiętajmy, że dziecko nie tylko musi prawidłowo trzymać długopis, ale również sprawnie stawiać znaki. Dlatego ważne jest, aby od najmłodszych lat dziecko miało do czynienia z zabawami, które wyćwiczą palce dłoń i łokieć. Bez wątpienia już od 3 roku życia, takie przedmioty jak kredki, plastelina czy nożyczki powinny być jednym z ważniejszych elementów domowych, przedszkolnych zabaw. Na rozwój manualny wpływa ogólny rozwój fizyczny dziecka. Nie zabraniajmy dziecku biegania, wspinania się, czołgania, czy jazdy rowerkiem. Zapraszajmy nasze dzieci do pomocy w kuchni: do ugniatania ciasta, przesypywania mąki, nawlekania nitki na igłę. Dzieci z niższą sprawnością manualną:

 

• nie potrafią prawidłowo trzymać ołówek,
• ciąć nożyczkami po liniach prostych (szarpią papier lub zmniejszają wycinaną figurę),
• ubierać się, zapinać guzików,
• złożyć kartkę papieru na połowę,
• ich rysunki są bardzo ubogie w szczegóły, niezbyt estetycznie wykonane (karki pogniecione lub pozaginane rogi),
• nie potrafią kolorować lub malować w obrębie konturu,
• nie mają cierpliwości do dokończenia swojej pracy plastycznej; szybko się zniechęcają,
• w szkole piszą bardzo wolno; litery są niekształtne, często niewłaściwie łączone i źle utrzymane w liniaturze (najczęściej wykraczają poza nią).

 

przykłady ćwiczeń:

 

• rysowanie równocześnie obiema rękami,
• lepienie z gliny i plasteliny prostych kształtów np. kulek, wałków, rogalików, itp..
• malowanie palcem maczanym w farbie dużych form kulistych i spiralnych,
• obrysowywanie szablonów z plastiku lub drewna o kształtach geometrycznych i wypełnianie narysowanego kształtu kolorem,
• kreślenie kształtów graficznych za pomocą kreski łączącej wyznaczone uprzednio punkty,
• kopiowanie przez kalkę techniczną obrazków o różnej tematyce np. domków, kwiatów,
• wykonywanie korali z jarzębiny lub koralików,
• lepienie figurek z plasteliny lub gliny np. zwierzątka,
• obrysowywanie dłoni i stóp,
• odciskanie zamalowanej farbą dłoni, stóp,
• wydrapywanka – z kartki zamalowanej kredkami świecowymi, a następnie tuszem wydrapujemy rysunek tematyczny, np. niebo nocą,
• origami – łamanki z papieru.

 

Drogi rodzicu, pracując z dzieckiem pamiętaj o kilku ważnych rzeczach:

 

• Bądź cierpliwy – daj dziecku czas
• Podpowiedz, ale nie wykonuj pracy za dziecko
• Chwal każde dobre posunięcie

 

Jolanta Bogumiła Walczak – psycholog 

 

 

---

 

Znaczenie zabawy w rozwoju dziecka

Zabawa, nauka i praca to podstawowe formy działalności człowieka. O ile jednak młodzież głównie się uczy, dorośli przede wszystkim wykonują określoną pracę, to dzieci najwięcej czasu spędzają na zabawie. Powszechnie zabawa uważana jest za coś tak oczywistego w życiu dziecka, że nie zastanawiamy się, jaka właściwie jest jej rola w jego rozwoju. Najistotniejsze w zabawie jest to, że dziecko podejmuje te czynności, które w danej chwili najbardziej je interesują, pozwalają być aktywnym i dostarczają radości i przyjemności. Różnorodność zabaw jest ogromna i różne ich klasyfikacje. Ostatecznie jednak, zajmujący się tą problematyką, wyróżnili następujące rodzaje zabaw: manipulacyjne, tematyczne, konstrukcyjne, dydaktyczne, ruchowe i zabawy z elementami twórczości artystycznej.

Działalność na przedmiotach dzieci z pierwszych etapów rozwoju tj. w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym, to właśnie zabawy manipulacyjne. Dają one dziecku możliwość zbierania różnorodnych doświadczeń dotyczących właściwości przedmiotów i są jednocześnie podstawą do rozwoju jakościowo wyższych rodzajów zabaw. Z czynnościami manipulacyjnymi ściśle związane są czynności konstrukcyjne, polegające później na budowaniu, konstruowaniu, wreszcie wytwarzaniu. Ten rodzaj zabaw zaspokaja zapewne potrzebę twórczej aktywności dzieci, kształci umysł i sprawność ruchową, pomaga w uczeniu planowania czynności, uczy pokonywać przeszkody pojawiające się na drodze realizacji zadania. Pozostałe typy zabaw pojawiają się w okresie przedszkolnym, nazywanym w literaturze „ wiekiem zabaw”.

Najpierw są to zabawy tematyczne, polegające na bawieniu się „w coś” lub „kogoś”, proste „zabawy odtwórcze”. W nich dziecko naśladując zajęcia dorosłych, odtwarzając zaobserwowane sytuacje, jednocześnie na swój sposób je przekształca, improwizuje. Pomocne stają się tutaj zabawki, ale też dziecko potrafi radzić sobie bez nich. W wieku szkolnym zabawy tematyczne zmieniają się pod względem formy, jak i treści, są lepiej zorganizowane i przemyślane. Rozszerza się zakres ich tematyki, inspiracją stają się obejrzane filmy, przeczytane książki. W przeciwieństwie do zabaw omówionych wcześniej-wzory zabaw dydaktycznych opracowywane są przez dorosłych i podsuwane dzieciom w gotowej postaci. Rozwijają one spostrzegawczość, pamięć, uwagę, wyobraźnię, myślenie i mowę. Jest to bez wątpienia rodzaj zabaw mających duże zastosowanie w nauce szkolnej. Możliwość kształtowania sprawności manualnej, wrażliwości (muzycznej, plastycznej), doskonalenia mowy, wyobraźni dają zabawy z elementami twórczości artystycznej. Jednak najwięcej miejsca w życiu dziecka powinny zajmować zabawy i gry ruchowe. Mają one ogromne znaczenie dla rozwoju fizycznego, ale ich wartość na tym się nie kończy. Dzięki nim dzieci uczą się przestrzegania zasad współdziałania w grupie, odpowiedzialności, dyscypliny, rozwijają swą sprawność ruchową, spostrzegawczość, jak też dodatnie cechy charakteru i osobowości.

Podkreślić należy zatem, że w istocie zabawa nie jest tylko rozrywką. Ta forma aktywności jest wyznacznikiem rozwoju psychicznego, podlega kształtowaniu i doskonaleniu wraz z wiekiem. Posiada głębokie znaczenie i powinna być otoczona opieką wychowawczą, bo w niej kształtują się m. in. wola, charakter, uczucia, postawy społeczno-moralne. Poprzez zabawę dziecko ma możliwość przeżywania różnych sytuacji społecznych, „ uczy się dawać, brać, dzielić, współpracować i podporządkowywać swoją osobowość grupie”.

Bawienie się z dzieckiem, a nie zabawianie go, pozwala rodzicom, wychowawcom nawiązać z nim bliski kontakt, lepiej je poznać, zrozumieć. Świadomi tak ważnego znaczenia zabawy w rozwoju naszych dzieci, my dorośli powinniśmy też wysuwać pomysły zabawy, organizować warunki i udzielać pomocy. Dni wolne od pracy, wakacje, ferie powinny być okazją do spędzania z dzieckiem większej ilości czasu. „Szalone tempo” współczesnego życia nie sprzyja temu niestety, ale nie może też być naszym usprawiedliwieniem. Telewizja, komputer stały się obecnie ulubioną rozrywką dzieci, a dorośli na to przyzwalają, często dla przysłowiowego „świętego spokoju’. Warto „zatrzymać się” na chwilę i pomyśleć, ile czasu spędzamy ze swoim dzieckiem i kiedy tak naprawdę bawiliśmy się z nim.